پی ار پی چیست و چه کاربردی دارد؟

تزریق پی آر پی (PRP) که در ایران به نام پلاکت درمانی شناخته می‌شود، روش درمانی جدیدی است که به رشد سلول‌ها کمک می‌کند و از آن برای بهبود و درمان برخی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. از پی آر پی برای درمان بیماری‌های مختلفی مانند‌: ریزش مو، آسیب دیدگی تاندون‌ها، آسیب‌های ورزشی حاد، ورم مفاصل و استخوان‌ها و… استفاده می‌شود. در ادامه با ما همراه باشید تا با موارد استفاده، مراحل انجام و عوارض جانبی احتمالی تزریق پی آر پی آشنا شوید.

پلاسمای غنی از پلاکت (Platelet-rich plasma) که به‌اختصار به آن پی آر پی (PRP) می‌گوییم، ماده‌ای است که تزریق آن موجب درمان برخی از صدمات و بیماری‌ها می‌شود. پژوهشگران با جدا کردن پلاسمای خون و غلیظ کردن آن پی آر پی را تولید کرده‌اند. پلاسما یکی از اجزاء تشکیل‌دهندهٔ خون است و در آن «فاکتورها» یا پروتئین‌های خاصی وجود دارد که در لخته شدن خون مؤثر هستند. در پلاسما پروتئین های دیگری نیز وجود دارد که به رشد سلول‌ها کمک می‌کنند. وجود همین فاکتورها و پروتئین‌هاست که موجب شده از پی آر پی برای درمان آسیب‌ها و بیماری‌های گوناگون استفاده شود.

تصور می‌شود که تزریق پی آر پی به بافت صدمه‌دیده، با تحریک بدن برای تولید سلول‌های جدید و سالم، موجب درمان و بهبود آسیب‌دیدگی می‌شود. از آنجا که غلظت عوامل رشد بافت موردنظر در داروی تزریقیِ آماده‌شده بیشتر است، پژوهشگران تصور می‌کنند که با تزریق پی آر پی بافت‌های بدن سریع‌تر بهبود می‌یابند.

البته هنوز کارایی این روش درمانی به‌طور قطعی اثبات نشده است و ادارهٔ موادغذایی و دارویی ایالات متحدهٔ آمریکا (FDA) نیز تزریق پی آر پی را به‌عنوان روشی درمانی تأیید نکرده است. ولی ورزشکاران مشهوری مانند تایگر وودز (Tiger Woods، گلف‌باز حرفه‌ای آمریکایی) و رافائل نادال (Rafael Nadal، تنیس‌باز حرفه‌ای اسپانیایی) برای درمان آسیب‌دیدگی خود از این روش استفاده کرده‌اند.

موارد تزریق پی آر پی چیست؟
پژوهشگران در حال آزمایش روش تزریق پی آر پی برای درمان موارد مختلفی هستند، از جمله:

ریزش مو: پزشکان از تزریق پی آر پی به پوست سر برای افزایش رویش و کاهش ریزش مو استفاده کرده‌اند. بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۴ انجام شده، تزریق پی آر پی در درمان آلوپسی آندروژنیک (androgenic alopecia) که به آن طاسی با الگوی مردانه نیز می‌گویند، مؤثر است.
آسیب‌دیدگی تاندون‌ها: تاندون، بافتی به‌شکل نوار محکم و ضخیمی است که عضله را به استخوان متصل می‌کند. معمولا تاندون‌ها پس از آسیب‌دیدگی به‌کُندی بهبود می‌یابند. پزشکان برای درمان مشکلات مزمن تاندون مانند بیماری آرنج تنیس‌بازان (tennis elbow)، التهاب تاندون آشیل (Achilles tendonitis) در مچ پا، بیماری زانوی پرشکاران (jumper’s knee) یا درد تاندون پاتلار (patellar tendon) در زانو از تزریق پی آر پی استفاده کرده‌اند.
آسیب‌های حاد: پزشکان برای درمان صدمات شدید و حاد ورزشی مانند کشیدگی عضلات همسترینگ یا پیچ‌خوردگی زانو (knee sprain) از روش تزریق پی آر پی استفاده کرده‌اند.
بهبودی پس از جراحی: گاهی پزشکان پس از جراحی و برای بهبودی تاندون پاره‌شده (مانند تاندون کاف روتاتور در شانه) یا رباط‌ها (مانند رباط صلیبی قدامی یا ACL) از تزریق پی آر پی استفاده می‌کنند.
استئوآرتریت (Osteoarthritis، ورم مفاصل و استخوان‌ها): پزشکان برای درمان بیماران مبتلابه استئوآرتریت از روش تزریق پی آر پی به زانو استفاده کرده‌اند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ نشان داد که در درمان استئوآرتریت، تزریق پی آر پی مؤثرتر از روش سنتی تزریق اسید هیالورونیک (hyaluronic acid) است. البته این آزمایش روی گروه کوچکی شامل ۱۶۰ نفر انجام شده و برای قطعی شدن نتیجهٔ به‌دست‌آمده، این آزمایش باید روی گروه‌های بزرگ‌تری انجام شود.
البته باید توجه داشته باشید که هیچ‌یک از این موارد استفاده از تزریق پی آر پی به‌طور قطعی اثبات نشده‌اند و نتایج آنها قطعی نیست.

برای آمادگی پیش از تزریق پی آر پی باید چه کارهایی را انجام بدهیم؟
به‌طور کلی، برای آماده شدن پیش از تزریق پی آر پی باید کارهای اندکی انجام دهیم. البته تزریق پی آر پی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. برای نمونه، گاهی پیش از تزریق پی آر پی در پوست سر از محلول بی‌حس‌کنندهٔ موضعیِ لیدوکائین (lidocaine) استفاده می‌شود. بنابراین باید برای استفاده از این محلول و بی‌حس کردن پوست سر، زودتر به جلسهٔ درمانی برسید.

گاهی نیز بی‌حس‌کنندهٔ موضعی با پی آر پی مخلوط می‌شود تا احساس ناخوشایند ناشی از تزریق پی آر پی کاهش پیدا کند. در برخی موارد نیز پزشک، تزریق پی آر پی را در طول عمل جراحی انجام می‌دهد. در این حالت، آماده شدن برای تزریق پی آر پی مستلزم رعایت توصیه‌های جراح پیش از عمل جراحی است.

تزریق پی آر پی چگونه انجام می‌شود؟
به‌طور کلی فرآیند تزریق پی آر پی شامل مراحل زیر است:

نمونه‌ای از خون شما گرفته می‌شود. مقدار این نمونهٔ خون به این بستگی دارد که پی آر پی به کدام قسمت بدن تزریق می‌شود. برای نمونه، مقدار خون گرفته‌شده برای تزریق به پوست سر در مطالعه‌ای ۲۰ میلی‌لیتر بود، یعنی کمی بیشتر از یک قاشق چای‌خوری.
خون گرفته‌شده در دستگاه سانتریفیوژ قرار داده می‌شود. سانتریفیوژ دستگاهی است که به‌سرعت می‌چرخد و اجزاء تشکیل‌دهندهٔ خون را از یکدیگر جدا می‌کند. فرایند جداسازی اجزاء خون حدود ۱۵ دقیقه زمان می‌برد.
تکنسین پلاسمای جداشده را برای تزریق به قسمت آسیب‌دیدهٔ موردنظر آماده می‌کند.
پزشکان معمولا برای تعیین محل دقیق تزریق پی آر پی (مانند تاندون) از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی استفاده می‌کنند. سپس پزشک پی آر پی را به قسمت آسیب‌دیده تزریق می‌کند.
معمولا کل این فرایند حدود ۱ ساعت طول می‌کشد.

عوارض جانبی پی آر پی چیست؟
از آنجا که در پی آر پی ماده‌ای به درون پوست تزریق می‌شود، این روش بدون عوارض جانبی نیست. البته پی آر پی روشی اتولوگوس (autologous) است، یعنی در آن از موادی استفاده می‌شود که مستقیما از بدن بیمار به دست آمده است. این مسئله احتمال بروز واکنش‌های آلرژیکی را (که گاهی در نتیجهٔ تزریق داروهای دیگری مانند کورتیزون یا اسید هیالورونیک رخ دهد) کاهش می‌دهد. ولی با این وجود خود عمل تزریق نیز خطراتی دارد، مانند:

عفونت؛
آسیب رسیدن به اعصاب؛
درد در محل تزریق؛
آسیب بافتی.
باید درمورد این خطرات بالقوه و اقداماتی که می‌توان برای به حداقل رساندن آنها انجام داد، با پزشک خود صحبت کنید.

بهبودی پس از تزریق پی آر پی چقدر طول می‌کشد؟
وقتی پی آر پی برای درمان آسیب‌دیدگی تزریق می‌شود، معمولا پزشک به شما توصیه می‌کند که برای مدتی به قسمت آسیب‌دیده استراحت بدهید. البته این توصیه‌ها بیشتر به خود آسیب‌دیدگی مربوط است و ارتباط چندانی با تزریق پی آر پی ندارد. بیشتر افراد می‌توانند پس از تزریق پی آر پی به فعالیت‌های روزانهٔ خود ادامه دهند.

از آنجا که تزریق پی آر پی به‌منظور بهبود آسیب‌دیدگی یا رشد سلول‌های جدید انجام می‌شود، پس از تزریق فورا تفاوتی را احساس نخواهید کرد. ولی پس از چند هفته یا ماه مشاهده می‌کنید که قسمت آسیب‌دیده، سریع‌تر بهبود می‌یابد یا رویش موهای شما (نسبت به زمانی که از روش درمانی پی آر پی استفاده نکرده بودید) افزایش یافته است.